خبرگزاری مهر، گروه استان ها- مریم ساحلی: مردادهای گیلان آکنده از عطرِ خوشه های قد کشیده برنج است. خوشه هایی که نشان از دستان زحمتکش و مرارت نقش بسته بر قامت خمیده شالی کاران دارد. شالی کارانی که چندی پیش نگاهشان به آسمان بود تا بر تشنگی زمین هایشان ببارد، حالا دلواپس ابرهایی هستند که شاید ببارند و کمر ساقه های برنج را خم کنند.
و اما این تنها دل نگرانی کشاورزان نیست. آن ها به دستمزد کارگران روزمزد مزرعه، به قیمتی که برنجشان را می توانند بفروشند، عملکرد واسطه ها و هزینه های سرسام آور زندگی خویش می اندیشند. اهالی گیلان خوب می دانند که دلواپسی با کار و زندگی شالی کاران چنان درهم تنیده شده که انگار هرگز نمی توان امید داشت که از آن رها شوند.
واقعیت این است که برنج و برنج کاری ازجمله موضوعات مهم در استان گیلان محسوب می شود. گیلان استانی است که با حدود ۲۳۸ هزار هکتار شالی کاری، دارای رتبه دوم تولید برنج کشور است و بزرگ ترین تولیدکننده ارقام بومی و باکیفیت برنج در ایران به شمار می آید.
بنابراین توجه به اقتصاد کشاورزی و معیشت کشاورزان در شرایطی که از یک سو با گسترش خشک سالی در کشور و از سوی دیگر با اثرات تحریم و همه گیری بیماری کرونا مواجه هستیم باید بیش از هر زمان دیگری موردتوجه مسئولان ذی ربط قرار گیرد.
وقتی باران بر قامت برنج های قد کشیده می بارد
بارش باران در فصل رسیدن محصول و برداشت برنج، کشاورزان را با مشکلات ناشی از خوابیدن ساقه های برنج مواجه می کند. بارش های اوایل مرداد ماه امسال نیز برخی کشاورزان استان را دچار مشکل کرد.
۲۵ درصد از شالیزارهای گیلان معادل حدود ۶۰ هزار هکتار براثر بارش باران دچار ورس یا خوابیدگی شده است
معاون بهبود تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی گیلان روز هفتم مرداد با اشاره به بارش شدید باران و وزش باد در استان گیلان، اظهار کرد: بر اساس گزارش ها دریافت شده ۲۵ درصد از شالیزارهای گیلان معادل حدود ۶۰ هزار هکتار براثر بارش باران دچار ورس یا خوابیدگی شده است.
«سید علی موسوی» با بیان اینکه البته خوابیدگی شالیزارها به محصول برنج خسارت وارد نکرده است، افزود: باید به این نکته اشاره شود که خوابیدگی برداشت مکانیزه محصول را غیرممکن می سازد.
وی ادامه داد: با توجه به خوابیدگی و ورس شالیزارها برداشت ها باید به صورت دستی انجام شود که این موضوع موجب افزایش هزینه ها خواهد شد.
هزینه تبدیل شلتوک به برنج
و اما هزینه تبدیل شلتوک به برنج یکی دیگر از موارد مؤثر بر هزینه های تولید برنج محسوب می شود. معاون صنایع تبدیلی جهاد کشاورزی گیلان نرخ تبدیل هر کیلو شلتوک به برنج را ۸۵۰ تومان اعلام و یادآور شده است که اگر کشاورز توان مالی برای پرداخت این هزینه را نداشته باشد، می تواند به ازای هر ۱۰۰ کیلوگرم شلتوک، ۳.۳ کیلوگرم برنج بدهد.
«قاسم جوادزاده» با اشاره به رتبه بندی ۴۲۵ کارخانه شالی کوبی در گیلان، اظهار کرد: ازاین بین ۲۰۰ کارخانه رتبه یک و دو را به دست آوردند زیرا طبق ارزیابی ها، برنج باکیفیت تری را به دست کشاورزان می رسانند.
وی نرخ تبدیل هر کیلوگرم شلتوک به برنج در کارخانه های درجه ۲ را ۹۰۰ تومان اعلام کرد و افزود: در این راستا ما به ازای هر ۱۰۰ کیلوگرم شلتوک، ۳.۵ کیلوگرم برنج است.
جواد زاده همچنین گفت: نرخ تبدیل هر کیلو شلتوک به برنج در کارخانه های درجه یک هزار تومان و به ازای هر ۱۰۰ کیلوگرم شلتوک حدود ۳.۷ کیلو برنج سالم به عنوان اجرت در نظر گرفته شده است.
مسیر معیوب به بازار رساندن برنج
برنج که برداشت می شود دلالان از راه می رسند تا ماحصل دسترنج شالی کاران را بخرند و نگه دارند تا به وقتش باقیمت بالا بفروشند. بانوی شالی کاری از شهرستان انزلی در گفتگو با خبرنگار مهر دراین باره اظهار کرد: زحمت و هزینه های کشت برنج بسیار است.
وی با بیان اینکه امسال بارش باران و خوابیدگی برنج و آفت کرم ساقه خوار باعث ایجاد معضل برای کشاورزان شده است، افزود: از طرف دیگر با توجه به هزینه کارگر برای درو، زمان خوابیدن ساقه های برنج بیشتر می شود.
این بانوی شالی کار ادامه داد: هم اکنون نرخ دستمزد برای کارگری که آشناست و قرار است برای محصولی که دچار ورس نشده، کمکمان کند روزانه ۳۰۰ تا ۳۵۰ هزار تومان، است، البته این سوای هزینه های رفت وآمد، ناهار، عصرانه و … است که برای کارگران فراهم می کنیم.
وی در ادامه با بیان اینکه هم اکنون قیمت برنج در بازار کیلویی ۳۵ تا ۴۰ هزار تومان است اما واسطه ها از ما نهایتاً هر کیلو شلتوک را کیلویی ۱۳ هزار تومان می خرند، اضافه کرد: آن ها هنگام خرید شلتوک از ما عیب هایی را روی آن می گذارند و تلاش می کنند تا باقیمت کمتر محصولمان را خریداری کنند اما خود آن ها شلتوک را نگه می دارند تا نزدیک زمستان یا عید نوروز به برنج تبدیل کنند و باقیمت بالا بفروشند.
این بانوی کشاورز در پاسخ به این سؤال که چرا خودتان محصول را روانه بازار نمی کنید، گفت: ما ناچاریم به واسطه ها بفروشیم چون در غیر این صورت باید پس از تبدیل شلتوک به برنج، آن را مستقیم به مغازه دار ارائه دهیم، درصورتی که مغازه دار هم برای کسب منفعت بیشتر سعی می کند تا با قیمت پایین تری محصول را خریداری کند.
ضرورت قیمت گذاری عادلانه و متناسب با هزینه های تولید برنج
بهره مندی مناسب کشاورزان از ثمره زحمتشان نیازمند برنامه ریزی و مدیریت مطلوب است. «محمود هوشیار فرد» پژوهشگر و عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی گیلان در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: شالی کاران و مصرف کنندگان در طول این سال ها، همواره در معرض ریسک نوسان قیمت نهاده ها و هزینه های تولید قرارگرفته اند.
متأسفانه در طی این سال ها، قیمت گذاری انجام شده، عادلانه و متناسب با هزینه های تولید نبوده است
وی با بیان اینکه قیمت محصول برنج در مقایسه با سایر محصولات نوسان های بیشتر و شدیدتری دارد، افزود: متأسفانه فرمول قیمت گذاری برنج از سوی دولت معمولاً باقیمت های محاسبه شده برای این محصول متفاوت است. تجربه نشان داده که وجود قیمت تضمینی در شرایطی که بالاتر از قیمت سر مزرعه باشد منجر به کاهش نوسان درون فصل قیمت محصول برنج می شود. البته در تعیین قیمت تضمینی علاوه بر هزینه تولید بایستی سود متعارف تولیدکننده لحاظ شود.
وی با بیان اینکه نرخ خرید تضمینی توسط شورای اقتصاد به وزارت جهاد کشاورزی اعلام می شود، افزود: متأسفانه طی این سال ها، قیمت گذاری انجام شده، عادلانه و متناسب با هزینه های تولید نبوده و به همین دلیل معمولاً کشاورز دسترنج خود را با قیمت بالاتری به کارخانه دار یا تاجر می فروشد.
هوشیارفرد با اشاره به اینکه وزیر جهاد کشاورزی رئیس شورای قیمت گذاری محصولات کشاورزی است و باید تصمیم گیرنده نهایی باشد، اضافه کرد: به نظر می رسد خرید توافقی برنج در مقایسه با خرید تضمینی تأثیر بیشتری بر کاهش ضرر و زیان های دولتی و ثبات نسبی قیمت برنج داشته باشد. در این زمینه پیشنهاد می شود قیمت محصول برنج با در نظر گرفتن نرخ تورم سالیانه، نرخ افزایش بها در سال پایه و نیز قیمت سربه سر در سال پایه تعیین شود.
کاهش قدرت خرید مردم به دنبال گران شدن قیمت برنج
هوشیار فرد با اشاره به اینکه قیمت برنج هاشمی در سال گذشته نسبت به سال قبل تر افزایش ۱.۵ برابری داشته ولی بااین وجود چون هزینه تولید در سال گذشته بالا رفت این افزایش قیمت برای شالی کاران راضی کننده نبود، افزود: در سال گذشته محصول باکیفیت و مرغوب زیاد نبود.
وی با بیان اینکه امسال شالی کاران به دلیل عدم دسترسی به موقع به آب برای آماده سازی زمین و تهیه خزانه نشاء با تأخیر یک ماهه اقدام به کشت کردند، اضافه کرد: قیمت انواع کود و سموم شیمیایی پرمصرف نسبت به سال گذشته به میزان ۴ تا ۸ برابر و دستمزد کارگرها برای نشاء کاری، وجین و نیز درو با دست تا دو برابر افزایش پیداکرده است.
پژوهشگر و عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی گیلان در ادامه با اشاره به اینکه کارت خرید نهاده های کشاورزی که در قالب تسهیلات با سود ۱۲ درصد در اختیار شالی کاران قرار داده شد خود به تنهایی بر هزینه های تولید می افزاید، تصریح کرد: بعلاوه گفته شده تسهیلات داده شده باید یکجا بازپرداخت شود.
وی اظهار کرد: ورس ۳۵ تا ۴۰ درصدی مزارع برنج به دلیل بارندگی های نابهنگام و شدید تیر و مرداد و احتمال اینکه دوره برداشت حداکثری محصول برنج همانند سال گذشته با بارش های سنگین تابستانه مصادف شود، قطعاً روی هزینه های تمام شده و کیفیت محصول برنج اثر خواهد گذاشت.
هوشیار فرد ادامه داد: در کنار همه این مشکلات، تعرفه عملیات برداشت مکانیزه برنج که هرساله در اوایل مرداد اعلام می شود ضمانت اجرایی ندارد و درواقع عملاً وجود خارجی ندارد، لذا تعرفه برداشت ماشینی محصول کشاورز بر اساس توافق طرفین و بیش از میزان اعلام شده توسط دولت است.
کاهش ۶۰ درصدی ذخایر برنج وارداتی
وی اضافه کرد: یکی دیگر از دلایل افزایش فعلی قیمت برنج داخلی مربوط به کاهش ذخایر برنج وارداتی و نیز میزان قابل دسترس بودن آن در بازار برای مصرف کننده است؛ به عبارت دیگر، کمبود برنج خارجی می تواند به گران شدن برنج داخلی کمک کند.
هوشیار فرد با بیان اینکه قیمت برنج داخلی و خارجی در بازار حداقل حدود ۳۰ درصد بیشتر از نرخ اعلامی برنج توسط سازمان حمایت است، افزود: شرکت بازرگانی دولتی که زیر نظر وزارت صمت است نه وزارت جهاد کشاورزی باید در ارتباط با برنج های وارداتی نظارت قوی داشته باشد تا برخی واردکنندگان انحصاری برای افزایش قیمت ها اقدام به احتکار برنج در انبارهایشان نکنند.
اختلاف قیمت بین برنج های خارجی وارداتی با برنج های داخلی قابل توجه باشد تا بتواند بازار مصرف را تنظیم کند وی با اشاره به اینکه در واقع باید اختلاف قیمت بین برنج های خارجی وارداتی با برنج های داخلی قابل توجه باشد تا بتواند بازار مصرف را تنظیم کن، ادامه داد: واردات برنج با ارز سامانه نیمایی باعث شده اگرچه قیمت آن کمتر است، تفاوت قیمت برنج های خارجی با برنج داخلی چندان معنی دار نباشد.
پیش بینی بهای برنج امسال
هوشیار فرد با اشاره به اینکه معمولاً قیمت اولیه برنج هرساله بعد از برداشت محصول در مردادماه تا حدودی مشخص می شود، گفت: امسال با توجه به تأخیر زمان کاشت و در نظر گرفتن این موضوع که هنوز برداشت کامل انجام نشده است و همچنین هزینه های تولید، پیش بینی می کنیم قیمت شلتوک نسبت به سال گذشته نزدیک به دو برابر افزایش یابد.
وی با بیان اینکه در این حالت قیمت هر کیلو برنج سفید بین ۳۶ تا ۳۸ هزار تومان در کارخانه و در پاییز بین ۴۲ تا ۴۵ هزار تومان در خرده فروشی معامله می شود، ادامه داد: کیفیت برنج هر کارخانه با کارخانه دیگر متفاوت است و در نتیجه قیمت آن نیز ثابت نخواهد بود.
هوشیار فرد اضافه کرد: معمولاً قیمت ارقام اصلاح شده و پر محصول برنج حدود ۱۰ تا ۱۲ هزار تومان پایین تر از ارقام محلی مانند هاشمی در بازار خرده فروشی است.