جستجوگر خبری شهرستان شفت

رشت-ایرنا- " فرهنگ محبس" کتابی مشتمل بر واژگان مورد استفاده توسط زندانیان به کوشش امین حق ره پژوهشگر، نویسنده و مددکار اجتماعی زندان توسط نشر ایلیا منتشر شد.

زندان و حبس گرچه برای هیچکس خوشایند نیست اما با توجه به شرایط خاص حاکم بر آن، غرابت و فضای محدود و بسته و وجود برخی شخصیت های غریب برای مردم با راز و رمزهایی همراه است. راز و رمزهایی که نه تنها پژوهشگران و نویسندگان بلکه حتی مردم عادی را نیز نسبت به دانستن آن کنجکاو و متمایل می سازد.

کتاب فرنگ محبس همانگونه که خود نویسنده در مقدمه آن آورده ماحصل تجربه ی سال ها فعالیت امین حق ره در حوزه ی مددکاری اجتماعی و فراهم آمدن امکان رویاروییِ مستقیم با ساکنان دیرجوش و تلخ مزاج زندان، در قالب تحقیقاتی میدانی، و بهره مندی از مشاهدات و گزارشات عینی دیگران در این حوزه است .

امین حق ره پژوهشگر فرهنگی و اجتماعی با توجه به سالها فعالیت به عنوان مددکار اجتماعی در زندان های گیلان حاصل دقت نظر و بررسی خود در زمینه مراودات محکومان را در قالب کتابی با عنوان " فرهنگ محبس" تالیف کرده است.

حق ره در مقدمه این کتاب آورده است: زندان هرگز پدیده ی غریبی نیست. اما در میان همه ی برساخته های اجتماعی، حتماً منحصر به فرد است. بدیهی ست که هر سازه ی اجتماعی، متشکل از اجزایی انسانی است و تعامل و کنش و واکنش همین اجزاء با هم، در کلّیتی به نام اجتماع، در بُلندای زمان، فرهنگ ساز است. «زندان» هم البته که از این قاعده مستثنا نیست.

"به هم رسیدن انسانهای مُخِل یا ناقضِ قانون، که حالا به علت محرومیت جبری از دنیای آزاد، سخت آزرده روح، بی اعتماد، پرخاشگر، کم تحمل و هنجارگریزند، در کلّیتِ واحدی به نام زندان، اجتماعی انحصاری، با قواعد و روابطِ انسانیِ پیچیده ای را شکل می دهد که فرهنگِ حاکم بر آن، برای آن هایی که دور  از آن می زی اند، سخت فهم و رازآلوده جلوه می کند. این گونه است که برای فهم و درکِ درست و هم ارائه ی تحلیلی جامعه شناختی، مبتنی بر وقایع و حقایق، نه بر اساس برساخته های ذهنیِ عام و عمدتاً متوهّمانه از قواعد زندگی اجتماعی در محدوده ی زندان، زیستن در آن و هم نفسی با ساکنانش ناگزیر و الزامی می نماید."

این پژوهشگر در مورد اینکه فرهنگ محبس چگونه و بر مبنای کدام اُلگو گِرد آمد می افزاید: مرحله ی نخستِ پروژه ی گردآوری و تدوین واژه ها و اصطلاحات کاربردی در زندان های ایران (فرهنگ محبس) از سال ۸۵ آغاز و به روزهای آغازین سال ۹۰ ختم شد.

به گفته وی در این مجموعه تنها واژه ها و اصطلاحاتی گردهم آمد که در سطح زندانهای مرجع (از بعد تولیدِ واژه ها و اصطلاحات) رایج یا پذیرفته شده اند و در مکالمات روزانه ی زندانیان سایر حوزه های جغرافیایی نیز به کار می روند. از این رو، لغات و اصطلاحات، یا هر مولفه ی دیگر فرهنگی که مختص زندان های نواحی اند، یا تنها مرتبط با لهجه ها و گویش های محلی اند و کاربردشان فقط در همان محدوده ی جغرافیایی است، نیامده اند.

زبان و ادبیات فارسی، در همه ی حوزه ها، مملو از کنایات و اشارات است. اساساً فرهنگ کلامی و نوشتاری فارسی بسیار وام دار همین روش کنایه آمیزِ اَدای منویات و تمایلات درونی ست. استفاده از واژه ها و اصطلاحات کنایه آمیز، از آن جایی که در فرهنگ کلامیِ کاربردیِ دیروز و امروز ایرانیان جایگاه محکمی دارد، در خُرده فرهنگ زندان هم برای ایجاد ارتباط بین اعضاءِ اجتماع، سخت کارآمد است. در زندان اما عمدتاً زبانِ کنایه ها و متلک ها، بی رحمانه، نقادانه و هتاکانه است.

وی با ذکر این مطلب آورده است:  از خصیصه های بارز فرهنگ زندان که برخاسته از جنسِ محیط، روابط انسانیِ تحمیلی و فضای امنیتی آن است، گرایش و وابستگیِ ویژه به زبان اشاره و کنایه ی آمیخته به طنز (بیشتر از نوع گزنده، بی پرده و هتاکانه) و هم بهره گیری از تمثیل و استعاره برای تثبیت ادعا یا تفهیم آرای فردی یا گروهی و تشکیلاتی ست. استفاده از اسامی مستعار یا رمزگونه مثلاً برای افراد، اشیاء، موقعیت ها و حتی مکانها، نیز در همین راستا صورت می گیرد.

واژه ها و اصطلاحات رایج و کاربردی در زندان در این کتاب به لحاظ فرم و محتوا به ۱. واژه ها و اصطلاحات معطوف به محیط ۲. شخصیت ۳. قوانین، مقررات و مقتضیات رایج در زندان ۴.  بَدَلی (نشانه ها) ۵. توصیفی ۶. مَثَل ها و بازی های کلامی ۷-کنایه ها و متلک ها تقسیم شده است .

این مددکار اجتماعی تصریح کرده است: آدم ها در زندان عمدتاً موجوداتی می شوند غیرقابل پیش بینی با رفتارهای به شدت حسّی و تحریک پذیر، چیزی وَرای آن چه که خیلی هاشان در دنیای آزاد از خود بروز و ظهور داده اند. بسیاری از واژه ها و اصطلاحات کاربردی در زندان، علاوه بر این که از ملزومات زیستنِ در این محدوده ی منحصربه فرد اند، موثر از این مولفه ی شخصیتی زندانیان خَلق و استعمال می شوند.

از نقاط مشترک بین فرهنگ عامّه (کوچه و بازار) در ایران و فرهنگ زندان، کاربرد حداکثریِ امثال و بازی های کلامی است.

"افتاد تو تسبیح، بُلبُل تو گِلوشه، هیکلش کتاب شعره، آب رو به هم گره زد، انبار زد تا تاج، پرچم اتاقشونو کرد تو وایتکس، قلیانش را  کشید، نَدار آبادشو بالا کشید " برخی از واژه هایی است که در این کتاب معنایشان برای ما رمزگشایی می شود.

حق ره خاطرنشان می کند : در خصوص کاربست همه ی این واژه ها و اصلاحات، عموماً اجبار و الزامی برای زندانیان نیست، گو اینکه عدد قابل توجهی از ایشان تا پایان دوره ی حبس تن به کاربرد بسیاری از این واژه ها و اصطلاحات انحصاری نمی دهند. به روایت دیگر بهره برداری از فرهنگ محبس در مراودات درون زندان، به مولفه های متعددی همچون پیش آگاهی زندانی، خانواده و خاستگاه اجتماعی، عضویت در گروه ها و دسته جات حامل و مبلغ این خرده فرهنگ، و هم حالات و روحیات شخصی و روانی زندانی میزان اعتماد و عزت نفس، سطح سواد، کیفیت بهره مندی از اقدامات حمایتی از سوی جامعه، خانواده و غیره  وابستگی دارد.

حق ره انگیزه اش برای نگارش این کتاب را  ارائه ی نمایی درست و به دور از غبار و هیجان و تعصب، از زندان و ساکنانش عنوان کرده است .

نگارنده خاطرنشان کرد که در این مجموعه تلاش شده با رعایت محدودیت های موجود شمایل معقول و نزدیک به واقعیتی از پدیده زندان است، با خواندن و تحلیل این مجموعه، آن ها که ریزبین اند و اهل مداقه در حوزه ی فرهنگ و اجتماع، برای بسیاری از پرسش هایی که به حکم رازآلودگی و مه گرفتگی محدوده ی ممنوعه ی زندان، در ذهنشان بی جواب مانده، پاسخی در خور و عقلایی می یابند.

بی شک این کتاب برای پژوهشگران علوم اجتماعی ، زبان شناسان ، روانشناسان و نویسندگان و اهالی فرهنگ و ادب دارای جذابیت و ارزش است چرا که حاصل سالها تجربه ای است که دسترسی به آن بسیار صعب است.

امین حق ره نویسنده این کتاب مددکار اجتماعی ، پژوهشگر فرهنگ و اجتماع متولد ۱۳۵۷ انزلی است.

آثار منتشر شده از وی عبارتند از:

- ورنیشین؛ زندگی و آثار حسن خوشدل (نوازنده، آهنگساز، ترانه سرا و خواننده) / گفتگو

- آقای هنر؛ زندگی و آثار منوچهر ویسانلو (نوازنده و آهنگساز) /گفتگو

- شورشی آوازه خوان؛ زندگی هنری و سیاسی احمدعاشورپور



نویسنده: newsBot
همرسانی کنید:

نظر شما:

security code

طراحی و پیاده سازی توسط: بیدسان